Dünya genelinde etkili olan Corona Virüsü sebebiyle, ülke ekonomileri ve birçok sektör sekteye uğramıştır. İşyerlerinin kısmen veya tamamen uzaktan çalışma sistemine geçmesi ve çalışma sürelerinin kaçınılmaz bir şekilde azalması sonucunda, İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında yer alan Kısa Çalışma Ödeneği hususu büyük önem kazanmıştır.
Kısa çalışma ödeneği, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 2. Ek Maddesi’nde düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca, zorlayıcı sebeplerin varlığında, işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması durumunda, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilmesi mümkündür. Üç aylık bu süre, Cumhurbaşkanı kararı ile altı aya kadar uzatılabilecektir.
İlgili madde sadece mücbir (zorlayıcı) sebeplerin varlığında tatbik edilebileceğinden; öncelikle, gündemimizde olan Corona Virüs’ün mücbir sebep kapsamında olup olmadığını tayin etmek gerekmektedir. Mücbir sebep kavramı, mevzuatımızda açıkça tanımlanmamış olsa da; dışsal etkilerden kaynaklanan, dönemsel durumlardan ileri gelen global bir pandemi olan Corona Virüs’ün Türk hukuku nezdinde bir mücbir sebep olarak nitelendirilmesi gerekmektedir. Bunun bir sonucu olarak, İşsizlik Sigortası Kanunu’nun kısa çalışma ödeneğine ilişkin Ek Madde 2 hükmü, Corona Virüs için uygulama alanı bulacaktır.
Kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilmesi için, herhangi bir asgari çalışan sayısı şartı bulunmamaktadır. Ayrıca, daha önce başka bir sebepten ötürü kısa çalışmadan yararlanmış olan işyerlerinin, Corona Virüs sebebiyle kısa çalışma sisteminden tekrar istifade etmeleri mümkündür.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için, işveren tarafından İŞKUR’a başvuru yapılması gerekmektedir. Bu başvuru, işverenin, Corona Virüs’ten olumsuz etkilendiğine ilişkin kanıtlarla birlikte, Kısa Çalışma Talep Formu’nu ve Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesini, bağlı olduğu İŞKUR biriminin elektronik posta adresine göndermesi suretiyle yapılacaktır. İşveren, kısa çalışmaya ilişkin talebini, gerekçeleriyle birlikte derhal İŞKUR’a iletmesinin yanı sıra, eğer işyerinde toplu sözleşme yapılmışsa, durumu toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya da bir yazı ile bildirir. Gerektiğinde, işverenle irtibata geçilerek ilave belgeler talep edilmesi de mümkündür. İşverenlere başvurusunun alındığına ilişkin bildirim en kısa sürede yapılacak olup, başvurular, uygunluk tespiti amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na gönderilecektir.
İşverenin kısa çalışma ödeneği başvurusuna istinaden, İŞKUR Yönetim Kurulu tarafından, kısa çalışma ödeneği sağlanması için belirlenmiş olan şartların sağlanıp sağlanmadığına ilişkin karar verilmektedir. Talebin uygunluğuna ilişkin usul ve esasların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılacak yönetmelikle belirleneceği, Ek Madde 2’nin ikinci fıkrasının son cümlesinde belirtilmiştir. Ancak, Corona Virüs durumundaki gibi, kısa çalışma ödeneğine başvuru yapılmasının sebebi bir zorlayıcı (mücbir) sebebin varlığı ise, Yönetim Kurulu kararı aranmayacaktır.
Başvuru doğrultusunda, kısa çalışma ödeneği sağlanması için uygunluk tespitinin yapılması akabinde, eğer işçi hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getiriyorsa, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan kısa çalışma ödeneği ödemesi yapılacaktır.
Kısa çalışma ödeneğine hak kazanılabilmesi için, iş sözleşmesinin feshi yani işsiz olma koşulu dışındaki işsizlik sigortası hak etme koşullarının sağlanması gerektiği açıkça düzenlendiğinden; işsizlik sigortasından yararlanma koşullarından bahsetmekte fayda görüyoruz. Bir işçinin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi için;
· Kişinin kendi isteği ve kusuru dışında işsiz olması (Kısa çalışma ödeneğine ilişkin değerlendirme yapılırken bu koşul aranmamaktadır)
· İşçinin son 60 gün boyunca iş akdine tabi olması[1]
· Son üç yıl içinde, en az 450 günlük işsizlik sigortası primi ödenmiş olması
koşullarının sağlanması gerekmektedir.
Gerekli koşulların sağlanması ve işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanması halinde; sigortalı işçiye, son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ı ödenecektir. Ancak, %60’lık bu tutar, İş Kanunu’nun 39. maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez.
Söz konusu Ek Madde 2’nin beşinci fıkrasında, zorlayıcı (mücbir) sebep dolayısıyla kısa çalışma yapılması durumunda, kısa çalışma ödeneği ödemelerinin hangi tarihten itibaren başlayacağı açıkça düzenlenmiştir. İşbu fıkrada, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. ve 40. maddelerine atıfta bulunulmuştur. Bu maddelerde öngörülmüş olan bir haftalık süre bittikten sonra kısa çalışma ödeneği ödenmeye başlayacaktır. Söz konusu bir haftalık sürede ise, ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçilere ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde yürütülür (Ek Madde 2 Fıkra 4).
Kısa çalışma ödeneği kapsamında yapılan ödemeler, başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği miktarından düşülür. Ancak, Cumhurbaşkanı’nın, kısa çalışma ödeneğinin işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirleme yetkisi bulunmaktadır.
Ödenek, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine, her ay periyodik olarak, ayın beşinde ödenir. Ödemeler, PTT Bank aracılığıyla gerçekleştirilir. Ödenek almakta olan işçilerin Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmeye devam edecektir.
Kısa çalışma uygulaması devam ederken işverenin normal faaliyete başlamaya karar vermesi durumunda; işverenin, bu durumu İŞKUR’a, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikalarına ve işçilere, altı iş günü içerisinde yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir. Bildirimde belirtilen tarih itibarıyla kısa çalışma süresi sona erecek olup; geç bildirim sebebiyle gereği olmaksızın yapılmış olan ödemeler var ise, bu ödemeler, yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilir.
Zor günlerde işçi ve işverenlere faydalı olması dileğiyle.
28.03.2020
HANYALOĞLU&ACAR HUKUK BÜROSU
AV. BENAY ÇAYLAK
Comments