Anayasa Mahkemesi icap nöbeti Kararı; yıllardır icap nöbetinin hukuka aykırı olduğunu ve malpraktise davetiye çıkardığını her platformda yüksek sesle dile getiren hukukçular olarak bizleri ve hekimleri memnun etmiştir. Anayasa Mahkemesi icap nöbetinde ücret hesaplamasında dikkate alınan 120 saat kısıtlamasını Anayasaya aykırı bulmuş ve bu cümleyi iptal etmiştir. İş bu karar Resmi Gazetede 5 Mayıs 2023 tarihinde, 32181 Sayı ile yayımlanmış ve 6 ay sonra yürürlüğe girecektir. Bu durumda iptal edilen cümle yerine getirilecek düzenleme hekimlerin özlük haklarını koruyacak ve insanca çalışma şartlarına hizmet edecek bir düzenleme olmalıdır.
Konuya ilişkin olarak yıllar içerisinde paylaşılan yazılarım;
“Tek uzman hekimin “icap nöbeti” tutması hukuka aykırıdır.” Başlıklı yazımda; Danıştay'ın tek uzman hekime icap nöbeti yazılmasını hukuka aykırı bulduğu karar incelenmiş ve hekimler için angaryadan öte yaşamlarını ipotek altına alan bir uygulama olduğu belirtilmiştir.
Ayrıca
“İcap nöbetinin malpraktis hekim davalarına etkisi” konulu yazımda da icap nöbetlerinin malpraktis iddialarına yol açan sebepler arasında öne çıktığı gerçeği emsal kararlar eşliğinde işlenmiştir. Hekimlerin özlük haklarına yansımayan bu uygulamanın kaldırılması gerektiği anayasamıza göre angaryanın HUKUKA AYKIRI olduğu ayrıntılı bir şekilde ifade edilmiş ve tüm yazılarım üzerine videolar çekilerek farkındalık oluşturulmaya çalışılmıştır.
Anayasa Mahkemesi icap nöbeti Kararı ile 120 Saate Kadar Ücret Ödenmesini Öngören Kuralın Anayasa’ya Aykırı Olduğuna karar verdi.
İncelemeye Konu Anayasa Mahkemesi Kararı;
"İcap Nöbeti Karşılığında Aylık Yalnızca 120 Saate Kadar Ücret Ödenmesini Öngören Kuralın Anayasa’ya Aykırı Olduğu" yönünde verilen ve
RESMÎ GAZETEDE 5 MAYIS 2023 CUMA, 32181 SAYI İLE YAYIMLANAN KARARA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ BASIN DUYURUSU
“Anayasa Mahkemesi 25/1/2023 tarihinde E.2022/97 numaralı dosyada, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 21/1/2010 tarihli ve 5947 sayılı Kanun’un 10. maddesiyle değiştirilen ek 33. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.
İtiraz Konusu Kural
İtiraz konusu kuralla, icap nöbeti karşılığında aylık ancak 120 saate kadar ücret ödeneceği, bu sürenin üzerinde icap nöbeti tutmanın gerekli olması hâlinde ise herhangi bir ücret ödenmeyeceği öngörülmekte; icap nöbetinin süresine ilişkin ise bir sınır getirilmemektedir.
Başvuru Gerekçesi
Başvuru kararında özetle; kuralın aylık 120 saatin üzerinde nöbet tutturulmasını kesin biçimde yasaklamadığı, uygulamada 120 saatin üzerinde nöbet tutturulmasının mümkün olduğu, söz konusu saati geçen nöbetlerde ise kural dolayısıyla nöbet ücreti ödenmediği değerlendirilmiş, ortaya çıkan belirsizlik nedeniyle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
İtiraz konusu kuralın yer aldığı ek 33. madde sağlık hizmetleri kapsamında normal çalışma saatleri dışındaki çalışmaları özel olarak düzenlemektedir. Söz konusu maddenin üçüncü fıkrasında icap nöbeti karşılığında kural olarak izin kullandırılacağı belirtilmiş ancak izin kullandırmanın mümkün olmaması hâlinde ücret ödenmesi öngörülmüştür. Bununla birlikte itiraz konusu kuralla, bu şartlar çerçevesinde aylık ücretlendirilebilecek toplam icap nöbeti süresi 120 saatle sınırlandırılmıştır. Bu sürenin üzerinde nöbet tutmanın gerekli olması hâlinde herhangi bir ücret ödenmesi öngörülmemiştir.
Sağlık hizmetlerinin acil durumlarda bile kesintisiz bir biçimde yürütülmesi Anayasa’nın 56. maddesinin devlete yüklediği pozitif yükümlülüklerdendir. Devletin sağlık hizmetlerinin kesintisiz olarak işlemesini temin edecek tedbirler alması anılan pozitif yükümlüğün bir gereğidir. Bu bağlamda sağlık hizmetlerinde çalışan kamu görevlilerinin icap nöbetiyle yükümlü kılınmasının temel hedefi acil durumlarda bireylerin sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanmasıdır. Hâl böyle olunca sağlık hizmetlerinde görevli personelin icap nöbeti tutmakla yükümlendirilmesinin makul karşılanması gerekir. Üstelik icap nöbeti hastanede fiilen bulunma biçimindeki nöbet türüne nazaran kamu görevlilerinin daha lehine olduğu değerlendirilerek geliştirilen bir çaredir. Bu durum hesaba katıldığında sağlık çalışanlarının icap nöbeti tutma ödevi altında bulunması kendi başına Anayasa’nın 18. maddesine aykırı değildir.
Bununla birlikte icap nöbeti boyunca kişi kural olarak evinde kalır ancak çağrıldığında gitmek zorundadır. Bu durum onun zihinsel ve bedensel olarak yeterince dinlenmesini önleyebilecektir. İcap nöbeti tutulmakla yükümlü kılınabilecek süre yönünden herhangi bir üst sınır getirilmemesi kişinin sürekli olarak icap nöbetçisi olması riskini beraberinde getirmektedir. Bu da icap nöbeti yükümlüsünün yeterince dinlenememesine sebep olabilecektir. Anayasa’nın 50. maddesinin ikinci fıkrasında “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.” denilmek suretiyle çalışanların dinlenme hakkı güvence altına alınmıştır.
Öte yandan acil sağlık hizmetlerinin kesintisiz olarak yürütülmesi önemli olmakla birlikte bu hizmetler sağlık çalışanlarının dinlenme hakkının ortadan kaldırılması pahasına yürütülmemelidir. Sağlık çalışanlarının sürekli olarak hastaneye gitmeye amade bir vaziyette beklemelerini gerektiren icap nöbetinin çalışanların dinlenme hakkını ortadan kaldırmayacak bir boyutta tutulmasına özen gösterilmelidir. Çok zorlayıcı nedenlerin bunu zaruri kılması durumunda ise kişilerin dinlenme haklarının ihlal edilmesinin doğurduğu sonuçların uygun bir ücret ödenerek telafi edilmesi sağlık hizmetlerinin kesintisiz bir biçimde sürdürülmesindeki kamu yararı ile sağlık çalışanlarının dinlenme hakkından yararlanmalarındaki bireysel menfaat arasındaki dengenin korunmasını sağlayacaktır.
İtiraz konusu kural, sağlık çalışanlarının yükümlü tutulacağı icap nöbetine bir üst sınır getirmediği gibi söz konusu sınırın aşılmasının makul karşılanabildiği -personel temininde güçlük çekilmesi şeklindeki- çok istisnai hâllerde bu fazla çalışmayı telafi edecek bir ücretin ödenmesini de güvence altına almamaktadır. Kural, ücret ödenmesini 120 saatle sınırlamakta; bu sürenin aşıldığı durumlarda herhangi bir ücret ödenmeksizin icap nöbeti tutulmasını gerektirmektedir. Bu hâliyle icap nöbeti yükümlülüğünün Anayasa’nın 18. maddesinin gerekliliklerini karşılamadığı ve sağlık çalışanlarına orantısız bir külfet yüklediği anlaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”
TESPİTLERİMİZ:
Anayasa Mahkemesi icap nöbeti Kararında; hekimlerin istekleri dışında çalıştırıldığı, "sağlık çalışanlarına orantısız bir külfet yüklediği, fazla çalışmayı telafi edecek bir ücretin ödenmesinin de güvence altına alınmadığı, Anayasa’nın 50. maddesinin ikinci fıkrasında “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.” kuralının da ihlal edildiği hususlarına yer verilmiştir.
İcap nöbetinden kaynaklı malpraktis davalarında hastanenin organizasyon sorumluluğu gözden kaçırılmamalı, Anayasa Mahkemesi Kararı doktor savunmasında kullanılmalıdır. Ucube bir çalıştırılma sistemi olarak gördüğümüz icap nöbeti yönteminden mutlaka vazgeçilmeli ve gönüllülük esasına dayalı, özlük haklarına da etki yaratacak düzenlemeler yapılmalıdır. 05 Kasım 2023 itibari ile 6 ay dolacağından yeni düzenlemelerde hukuka aykırılıkların giderilmesini bekliyoruz.
ARB. AV. AYŞE ACAR YÜCEL
HANYALOĞLU-ACAR HUKUK BÜROSU