Malpraktis davalarında haksız fiil zamanaşımı süresi ne kadardır? Malpraktis davalarında haksız fiil zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde nasıl değerlendirilmiştir? Hekim hasta ilişkisinde en sık rastlanılan ceza konusu olan taksirle öldürme/yaralama suçunda zamanaşımı süresi ne kadardır?
Hekim ile hasta arasındaki ilişki her ne kadar kanunda açıkça düzenlenmemiş de olsa genel kabul kanunun lafzında belirtilen düzenlenmemiş bir iş sözleşmesinin mevcudiyeti ve vekalet sözleşmesinin varlığı yönündedir. Atfedilen sözleşmenin iş veya hizmet sözleşmesi olmamasının en önemli dayanakları ise hekimin kurduğu ilişkide bağımsızlık alanının mevcudiyeti ve süreye bağlı olmayışıdır. Hekim ile hasta arasında bir sözleşme ilişkisi (vekalet sözleşmesi, eser sözleşmesi) kuramıyor isek aralarında vuku bulan olaya bağlı hukuka aykırılığı “haksız fiil” hükümleri ile açıklarız.
TBK MADDE 49- Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
*Belirtmek gerekir ki ispat yükü sözleşme ilişkisinin aksine zarar gördüğünü iddia eden kimseye aittir ve bu husus hekimler açısından önem arz etmektedir.
TBK MADDE 50- Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır.
Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.
Malpraktis Tazminat Davalarında Hangi durumlarda haksız fiil hükümlerine başvururuz?
Hekim ile hasta arasındaki ilişkiyi herhangi bir sözleşme (vekalet sözleşmesi, eser sözleşmesi) ile tanımlayamıyor veyahut vuku bulan fiili sözleşmeye aykırılık kapsamında değerlendirilemiyorsa haksız fiil hükümlerine göre değerlendirilmelidir.
*” Esasen, hekimin meslek kurallarına aykırı her davranışında bir hukuka aykırılık varsa, bu aykırılık sözleşmeye aykırılık; sözleşme yoksa haksız fiil sorumluluğu şeklinde kendisini göstermektedir.”(Tıp Hukuku/Hakan Hakeri/18.Baskı/s.829)
Nitekim; Yargıtay Başkanlığı- Hukuk Genel Kurulu Esas No.: 2017/778 Karar No.: 2019/329 ve 21.03.2019 tarihli kararında;
“…..Bazı durumlarda ise zarar doğurucu eylem hem sözleşmeye aykırılık hem de haksız fiil teşkil edebilir. Başka bir anlatımla, borçlunun zarar görenle arasındaki sözleşmeye aykırı davranışı aynı zamanda genel bir davranış kuralının da ihlâlini teşkil etmekteyse, aynı olayda hem sözleşmeden doğan sorumluluk hem de haksız fiil sorumluluğu söz konusu olacaktır. Doktrinde fikir ayrılıklarına rağmen, açıklanan durumun varlığı hâlinde Türk hukukunda hâkim olan görüş bu iki sorumluluğun yarışması (hakların telâhuku) görüşüdür. Hakların yarışmasında, zarar görenin tazminat istemini isterse sözleşmenin ihlâli isterse haksız fiil hükümlerine dayandırma yönünde bir tercih hakkının bulunduğu; dayanılan hukuki sebep açıkça belirtilmediyse, hâkimin önüne gelen olay bakımından hangi sorumluluk hâli zarar gören lehine ise o hükümleri bir bütün olarak uygulaması gerektiği kabul edilir.”
*Sözleşmeye aykırı davranış aynı zamanda haksız fiil teşkil ediyorsa olası bir tazminat davasında zarar gören ister haksız fiil isterse sözleşmeye aykırılık iddiası ile dav açabilir.
MALPRAKTİS DAVALARINDA HAKSIZ FİİL HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?
Kanun haksız fiil kapsamında zamanaşımı süresini açıkça öngörmüştür.
TBK m. 72 uyarınca; “Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve herhâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır. Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir,”
*TBK m. 72 uyarınca haksız fiil sorumluluğuna dayanarak açılan hukuk davasında zamanaşımı süresi zarar görenin zararı öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde her halükârda 10 yıldır.
*EĞER HAKSIZ FİİL CEZA HUKUKU KAPSAMINDA SUÇ OLUŞTURUYOR İSE ZAMANAŞIMI SÜRESİ CEZA KANUNLARI KAPSAMINDA BELİRLENİR
Kanunun lafzında da ortaya konulduğu üzere, ceza kanunlarına atıfta bulunulması gerekmektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki hukukumuzda hekimler için özel olarak suç tipleri düzenlenmiştir dolayısıyla sağlık personelinin eylemi bir suç oluşturuyorsa genel kurallar dikkate alınarak zamanaşımı süreleri belirlenecektir. Bu durumda tek bir zamanaşımının mevcut olmadığını ve hekime isnat edilen suç tipinin özelinde zamanaşımı süresinin belirleneceği açıktır. Sağlık personeli bakımından pek çok suç tipi meydana gelebilir; taksirle öldürme/yaralama, insan üzerinde deney, kişisel verileri açıklama, görevi ihmal, belgede sahtecilik bunlardan bazılarına örnektir.
Malpraktis davalarında ise karşımıza yaygın şekilde çıkan ve hekime atfedilen suç tipi; taksirle öldürme ve yaralamadır. Türk Borçlar Kanunu’na baktığımızda görüleceği üzere “ceza kanunları daha uzun bir zamanaşımını öngörüyor ise bu zamanaşımı” uygulanacaktır ibaresinden mütevellit Türk Ceza Kanunu’na atıfta bulunmak gereklidir.
Hekim hasta ilişkisinde taksirle öldürme/yaralama suçunda zamanaşımı süresi ne kadardır?
Taksirle Yaralama
TCK Madde 89- (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
TCK 66/e bendi uyarınca;
e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl, geçmesiyle düşer.
Dolayısıyla hekime atfedilen suç taksirle yaralama ise zamanaşımı süresi TCK hükümlerine göre 8 yıl olacaktır.
Taksirle Öldürme
TCK Madde 85 (1): Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
TCK 66/d bendi uyarınca;
d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda on beş yıl,
Geçmesiyle düşer.
Hekime atfedilen suç taksirle öldürme olduğunda ise yine genel hükümlere göre zamanaşımı süresi 15 yıl olacaktır.
*İkili bir ayrıma kısaca gitmekte fayda var şöyle ki; özel hastanede çalışan sağlık personeli veya bağımsız çalışan sağlık personeli bakımından cezai soruşturma yapılabilmesi hiçbir şarta bağlı değil iken kamuda görev yapan sağlık çalışanları açısından ilgili idarenin “soruşturma izni” vermesi ceza muhakemesince soruşturma şartıdır.
SONUÇ:
Malpraktis davalarında haksız fiil zamanaşımı süresi ne kadardır? Sorusuna doğrudan bir yanıt veremeyeceğimiz aşikardır nitekim TBK madde 72 uyarınca her ne kadar haksız fiil sorumluluğu için “Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve herhâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.” diyerek zamanaşımını 2 yıl olarak belirlemiş ise de hemen akabinde “Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır” diyerek Türk Ceza Kanunu’na atıfta bulunmuştur.
Hekimlerin malpraktis çerçevesinde ceza davalarında en sık rastladıkları dava konusu “taksirle yaralama/öldürmedir” ilgili kanuna baktığımız zaman taksirle yaralama suçunda zamanaşımı süresinin 8 yıl, taksirle öldürme suçunda ise 15 yıl olduğu görülmektedir.
Arb. Ayşe Acar Yücel
HANYALOĞLU-ACAR HUKUK BÜROSU